Türk Modernleşmesi Sürecinde Tasavvuf Alanında Ortaya Çıkan Bazı Yöntem Tartışmaları

Bu makalede, Osmanlı’nın son yüzyılını ve Cumhuriyet’in ilk yıllarını kapsayan süreçte tasavvuf alanında meydana gelen bazı yöntem tartışmaları ele alınmıştır. Öncelikle tasavvufun İslâm bilimlerinden biri olup olmadığına ilişkin dönemin ilim adamlarının görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu hususta olumlu veya olumsuz yönde görüş belirtenlerin bir kısmı tespit edilerek, bu yaklaşımların açıklamalarına yer verilmiştir. Söz konusu dönemde ortaya çıkan fikirsel boşluğun doldurulması amacıyla kütüphane kurma, konferanslar düzenleme, dergiler ve kitaplar yayınlama gibi bazı faaliyetler yapılmıştır. Bu dönemin tasavvufî yayınlar açısından oldukça zengin olduğu söylenebilir. Hem sufîler hem de diğer âlimler tarafından kurumsal düzeyde sufîlerin ayinlerini icra yeri olan tekkelerin asıl amaçlarından saptırıldığı ve yeniden düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Meclis-i Meşâyıh, Cemiyet-i Sufiyye gibi müesseselerin oluşturulması yanında şeyhlerin ehliyetli olmasını sağlamak amacıyla Medresetü’l-Meşâyıh adıyla bir okul kurmak için gayret sarf edilmiştir. Meclis-i Meşâyıh adına yayımlanan nizamnâme ve talimatnâmelerde müritlerin eğitilmesi, şeyhlerin ehil insanlardan seçilmesi ve tasavvufî faaliyetlerin düzenli bir şekilde icra edilebilmesi için tekkelerin ıslah edilmesi gibi konular ele alınmıştır. Ayrıca bazı tasavvufî kavramlar yeniden ele alınarak herkesin kabul edeceği bazı ortak tanımlar yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, yöntem, meşâyıh, tasavvuf, tarikat, sufî